Tóm tắt
Rối loạn nhận thức sau phẫu thuật (RLNTSPT) là một dạng của rối loạn thần kinh - nhận thức chu phẫu và được định nghĩa là tình trạng trong đó bệnh nhân có suy nghĩ và lời nói không mạch lạc, mất phương hướng, suy giảm trí nhớ kèm theo giảm khả năng tập trung [1]. Mức độ ảnh hưởng của rối loạn nhận thức sau phẫu thuật rất đa dạng, có thể dao động từ sự thay đổi nhỏ, khó nhận ra triệu chứng cho đến những suy giảm nghiêm trọng ảnh hưởng lớn đến khả năng sinh hoạt hàng ngày. Ngay cả khi tình trạng này chỉ xảy ra tạm thời, tình trạng này vẫn có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân và đồng thời làm tăng chi phí y tế [2]. Không những vậy, tình trạng này còn ảnh hưởng đến chất lượng hồi phục sau phẫu thuật, kéo dài thời gian nằm viện, giảm chất lượng cuộc sống, tăng chi phí chăm sóc y tế và làm tăng nguy cơ tử vong sau phẫu thuật [3], tăng gánh nặng cho gia đình và xã hội [4].
Rối loạn nhận thức sau phẫu thuật phổ biến ở những bệnh nhân sau phẫu thuật tim hoặc chỉnh hình lớn [5]. Tỉ lệ rối loạn nhận thức sau phẫu thuật ngoài tim lớn ở bệnh nhân cao tuổi là 25,8% [6]. Tỉ lệ này sau phẫu thuật bắc cầu mạch vành là 43% [7] và sau phẫu thuật thay khớp háng toàn phần ở bệnh nhân cao tuổi là 31% [8].
Có nhiều thang điểm để đánh giá tình trạng rối loạn nhận thức sau phẫu thuật. Trong đó thang điểm MMSE được sử dụng rộng rãi để sàng lọc rối loạn nhận thức ở nhóm bệnh nhân lớn tuổi sau phẫu thuật với độ nhạy 88,3% và độ đặc hiệu 86,2% [9, 10]. Ưu điểm của thang điểm này là đơn giản, dễ sử dụng. Đặc biệt MMSE thích hợp cho các bác sĩ lâm sàng đánh giá nhanh tình trạng nhận thức, trạng thái thần kinh, ngay cả đối với các bác sĩ không chuyên về tâm thần như bác sĩ gây mê hồi sức [11, 12].
Tỉ lệ rối loạn nhận thức sau phẫu thuật có xu hướng tăng theo độ tuổi [3]. Việt Nam là một trong số các quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Năm 2024, số lượng người từ 60 tuổi trở lên là 14,2 triệu người. Gây mê hồi sức và phẫu thuật cho bệnh nhân cao tuổi gãy đầu trên xương đùi gặp nhiều khó khăn như bệnh kèm nhiều, thời gian phẫu thuật và phục hồi dài, chảy máu nhiều trong phẫu thuật, nhiễm trùng, huyết khối, bệnh nhân đau nhiều,… [13-15].
Rối loạn nhận thức sau phẫu thuật gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, nhưng chưa có phương pháp điều trị hiệu quả, nên cách tốt nhất là phòng ngừa và phát hiện sớm, đặc biệt ở bệnh nhân cao tuổi sau phẫu thuật đầu trên xương đùi. Tuy nhiên, hiện nay nước ta chưa có nhiều nghiên cứu về vấn đề này. Vì những lý do trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu: “Rối loạn nhận thức và yếu tố liên quan sau phẫu thuật đầu trên xương đùi ở bệnh nhân cao tuổi” nhằm các mục tiêu như sau:
- Xác định tỉ lệ và mức độ rối loạn nhận thức ở bệnh nhân cao tuổi sau phẫu thuật đầu trên xương đùi bằng thang điểm MMSE.
- Khảo sát các yếu tố liên quan của rối loạn nhận thức ở bệnh nhân cao tuổi sau phẫu thuật đầu trên xương đùi.
