Tóm tắt

Dậy thì sớm được định nghĩa khi có những dấu hiệu dậy thì đầu tiên xuất hiện ở lứa tuổi sớm hơn bình thường (tuyến vú phát triển dưới 8 tuổi ở trẻ gái và tăng thể tích tinh hoàn dưới 9 tuổi ở trẻ trai). Dậy thì sớm gồm hai loại: dậy thì sớm trung ương và ngoại biên, trong đó dậy thì sớm trung ương có sự tham gia của GnRH vào hoạt động sớm của trục hạ đồi - tuyến yên - tuyến sinh dục.

Các báo cáo gần đây cho thấy, tỷ lệ mắc dậy thì sớm trung ương có xu hướng tăng lên đáng kể, tỷ lệ mắc ở trẻ gái cao hơn trẻ trai và tuổi trung bình mắc bệnh khá thấp, tại Bệnh viện Nhi Trung ương ghi nhận tuổi dậy thì ở trẻ trai trung bình là 5,69 tuổi, trẻ gái là 6,94 tuổi. Do đó, dậy thì sớm trung ương là một rối loạn nội tiết ngày càng được nhân viên y tế, các bậc cha mẹ và xã hội quan tâm. Điều tra cộng đồng ở Đan Mạch trong thời gian từ 1993 đến 2001, cho kết quả tỷ lệ mắc dậy thì sớm là 20/10.000 trẻ gái và 5/10.000 trẻ trai. Theo nghiên cứu tại Hàn Quốc từ năm 2008 đến 2014, tỷ lệ hiện mắc DTSTW là 410,6/100.000 trẻ gái và 10,9/100.000 trẻ trai. Các nghiên cứu khác cũng cho kết quả, dậy thì sớm trung ương gặp nhiều ở trẻ gái gấp 10 lần so với trẻ trai, và đa số là vô căn (khoảng 80%).

Ở trẻ gái, dậy thì sớm trung ương nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể làm giảm chất lượng cuộc sống, gây ảnh hưởng đến tâm lý, sự phát triển tinh thần và thể chất sau này của trẻ, đặc biệt làm cho chiều cao trưởng thành của trẻ bị thấp hơn đáng kể so với bạn bè cùng trang lứa (chiều cao cuối của trẻ dậy thì sớm trung ương thấp hơn trẻ bình thường từ 10 - 15cm). Hoạt động của trục hạ đồi - tuyến yên - tuyến sinh dục gây biến đổi lên tử cung - buồng trứng qua cơ chế: LH làm tăng kích thước tuyến vú, FSH góp phần phát triển nang noãn tiết ra Estradiol tạo ra dấu hiệu tuyến vú phát triển. Vì vậy, trẻ gái có tuyến vú phát triển sớm trước 8 tuổi rất khó phân biệt trong các tình huống lâm sàng của dậy thì sớm trung ương, dậy thì sớm ngoại vi hay tuyến vú phát triển sớm đơn độc.

Hiện nay, nghiệm pháp kích thích GnRH/aGnRH là phương pháp cho phép xác định chẩn đoán dậy thì sớm trung ương. Tuy nhiên, xét nghiệm này cần phải lấy máu nhiều lần để định lượng nồng độ hormon LH và FSH với giá thành cao, cần nhiều thời gian và nhiều cơ sở y tế không có sẵn. Do đó, siêu âm tử cung - buồng trứng là một trong các phương pháp được lựa chọn để đánh giá hoạt động của trục sinh dục nữ. Phương pháp này không xâm lấn, ít tốn kém, không phơi nhiễm tia xạ, và có thể thực hiện tại nhiều cơ sở y tế. Ngoài việc dễ dàng tiếp cận, phương pháp này còn hữu ích trong đánh giá tình trạng dậy thì và là công cụ hỗ trợ quan trọng giúp phân biệt dậy thì sớm trung ương và các biến thể khác của dậy thì sớm. Do đó, chúng tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu hình ảnh siêu âm tử cung - buồng trứng trong dậy thì sớm trung ương ở trẻ gái” được tiến hành với các mục tiêu:

1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và hình ảnh siêu âm tử cung - buồng trứng trong dậy thì sớm trung ương ở trẻ gái.

2. Khảo sát mối liên quan giữa hình ảnh siêu âm tử cung - buồng trứng với một số đặc điểm của dậy thì sớm trung ương ở trẻ gái.