Tóm tắt
Rối loạn chuyển hóa là một trong những bệnh lý không lây nhiễm phổ biến trên lâm sàng, trong đó bệnh gan nhiễm mỡ liên quan chuyển hóa (Metabolic associated fatty liver disease - MAFLD) mới được đề xuất bởi Hội đồng chuyên gia quốc tế năm 2020 để thay thế cho thuật ngữ bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (Non alcoholic fatty liver disease - NAFLD) và đã được Hiệp hội nghiên cứu về gan Châu Á - Thái Bình Dương đưa vào hướng dẫn chẩn đoán và điều trị [31].
Bệnh gan nhiễm mỡ liên quan chuyển hóa là bệnh gan mãn tính phổ biến nhất trên toàn thế giới, với khoảng 38% dân số toàn cầu bị ảnh hưởng và tỷ lệ mắc bệnh ngày càng tăng ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, song song với sự gia tăng của béo phì và đái tháo đường típ 2 [19]. Căn bệnh này có gánh nặng kinh tế - xã hội cao, vì nó tác động tiêu cực đến tài chính và chất lượng cuộc sống của những người bị ảnh hưởng và gây ra gánh nặng lớn cho hệ thống chăm sóc sức khỏe. Giống như ở các nước phương Tây, béo phì và đái tháo đường típ 2 là những yếu tố nguy cơ chính dẫn đến tiến triển lâm sàng và kết cục bất lợi ở bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ ở khu vực này [41].
Một phân tích tổng quan về tỷ lệ mắc MAFLD trên 13.044.518 bệnh nhân Châu Á, cho thấy tỷ lệ hiện mắc MAFLD trong khu vực này là 29,62% [29]. Gan nhiễm mỡ làm tăng đáng kể nguy cơ mắc các biến cố tim mạch [54], đái tháo đường [16], xơ gan và ung thư gan [52].
Bệnh nhân có bệnh gan nhiễm mỡ liên quan chuyển hóa tăng nguy cơ tử vong do mọi nguyên nhân với HR là 1,2; biến cố tim mạch lớn với OR là 1,4 [14]. Bệnh gan nhiễm mỡ liên quan chuyển hóa chiếm khoảng 24% dân số thế giới. Bệnh tiến triển âm thầm và có khả năng dẫn đến xơ gan và ung thư biểu mô tế bào gan [3]. MAFLD là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh tật và tử vong liên quan đến gan [24].
Tại Việt Nam năm 2023, tỷ lệ bệnh gan nhiễm mỡ liên quan chuyển hóa ở bệnh nhân đái tháo đường típ 2 là 62,5% [9]. Tỷ lệ bệnh gan nhiễm mỡ liên quan chuyển hóa có xu hướng ngày càng tăng trong bối cảnh lối sống ít vận động và chế độ dinh dưỡng nhiều năng lượng hiện nay [2].
Mặc dù MAFLD đã được nghiên cứu nhiều trên thế giới, tuy nhiên tại Việt Nam vẫn còn khá hạn chế về số lượng, đặc biệt là ở người cao tuổi. Việc xác định các yếu tố nguy cơ và đánh giá mối liên quan giữa mức độ gan nhiễm mỡ với các rối loạn chuyển hóa có vai trò quan trọng trong sàng lọc sớm, tiên lượng bệnh và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả. Hiểu biết thêm về MAFLD sẽ giúp các bác sĩ lâm sàng phát hiện sớm tình trạng xơ hóa gan và có hành động giúp giảm thiểu tiến triển bệnh và cải thiện tỷ lệ tử vong. Vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu bệnh gan nhiễm mỡ liên quan chuyển hóa trên người cao tuổi tại Trung tâm y tế Thành phố Nha Trang”, nhằm hai mục tiêu:
- Khảo sát tỷ lệ gan nhiễm mỡ, mức độ gan nhiễm mỡ, các yếu tố chuyển hóa ở bệnh gan nhiễm mỡ liên quan chuyển hóa (MAFLD) theo tiêu chí của Hiệp hội nghiên cứu bệnh gan Châu Á - Thái Bình Dương APASL 2020 trên người cao tuổi tại Trung tâm y tế Thành phố Nha Trang.
- Xác định mối liên quan giữa mức độ gan nhiễm mỡ với một số yếu tố chuyển hóa trên người cao tuổi có bệnh gan nhiễm mỡ liên quan chuyển hóa.
