Tóm tắt

Tăng huyết áp là một bệnh lý không lây nhiễm phổ biến toàn cầu, với tỷ lệ mắc
ngày càng gia tăng. Theo ước tính năm 2022, có khoảng 1,28 tỷ người trưởng thành
từ 30-79 tuổi mắc tăng huyết áp, trong đó tại Việt Nam, điều tra STEPS 2021 của Bộ
Y tế ghi nhận khoảng 17 triệu trường hợp [1], [2]. Tăng huyết áp không chỉ là một
trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra bệnh lý tim mạch còn gọi là bệnh tim
mạch do xơ vữa, đặc biệt là biểu hiện thông qua sự gia tăng độ dày lớp nội mạc -
trung mạc động mạch cảnh [3]. Xơ vữa động mạch cảnh là nguyên nhân chính gây
đột quỵ, nhồi máu cơ tim và bệnh tim thiếu máu cục bộ [4]. Do đó, việc tầm soát
những bệnh nhân tăng huyết áp có nguy cơ cao tiến triển xơ vữa động mạch là một
bước quan trọng trong chiến lược phòng ngừa và điều trị bệnh tim mạch.
Một trong những yếu tố then chốt trong cơ chế hình thành mảng xơ vữa là rối
loạn lipid máu. Mặc dù liệu pháp statin đã giúp kiểm soát tốt nồng độ cholesterol
lipoprotein tỷ trọng thấp, nhưng nhiều bệnh nhân vẫn tiếp tục có nguy cơ xơ vữa
động mạch và biến cố tim mạch [5]. Điều này cho thấy có thể tồn tại các yếu tố
lipid khác đóng vai trò quan trọng trong tiến trình xơ vữa. Các nghiên cứu gần đây
đã chỉ ra rằng cholesterol tồn dư là một yếu tố nguy cơ độc lập góp phần vào sự tiến
triển của xơ vữa động mạch, ngay cả khi cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp đã
được kiểm soát [6].
RC bao gồm các lipoprotein giàu triglyceride như chylomicron tồn dư,
lipoprotein tỷ trọng rất thấp, và lipoprotein tỷ trọng trung gian [7]. Do kích thước
nhỏ hơn so với chylomicron, các lipoprotein này có thể dễ dàng xâm nhập vào nội
mạc động mạch, kích thích phản ứng viêm, gây rối loạn chức năng nội mô và làm
tăng nguy cơ vỡ mảng bám [8], [9]. Điều này làm gia tăng nguy cơ hẹp động mạch
cảnh, xơ vữa động mạch và xảy ra các biến cố tim mạch. Các nghiên cứu dịch tễ đã
chỉ ra rằng RC có mối liên quan chặt chẽ với sự gia tăng độ dày lớp nội mạc - trung
mạc động mạch cảnh và hình thành mảng xơ vữa động mạch cảnh, ngay cả khi các
yếu tố nguy cơ tim mạch truyền thống như cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp và
triglyceride trong giới hạn bình thường [6].
2
Siêu âm Doppler màu động mạch cảnh là một phương pháp không xâm lấn, có
độ chính xác cao trong đánh giá mức độ xơ vữa động mạch. Công cụ này cho phép
đo lường độ dày lớp nội mạc - trung mạc động mạch cảnh, phát hiện mảng xơ vữa,
mức độ hẹp và tắc lòng động mạch cảnh, từ đó giúp tiên lượng nguy cơ tim mạch.
Các nghiên cứu gần đây đã ghi nhận rằng bệnh nhân có mức cholesterol tồn dư cao
thường có độ dày lớp nội mạc - trung mạc động mạch cảnh dày hơn và tỷ lệ xuất
hiện mảng xơ vữa cao hơn [10]. Điều này cho thấy cholesterol tồn dư có thể là một
yếu tố quan trọng trong xác định mức độ tổn thương mạch máu ở bệnh nhân tăng
huyết áp, thông qua đánh giá siêu âm Doppler động mạch cảnh.
Mặc dù cholesterol tồn dư đã được công nhận là một yếu tố nguy cơ tim mạch
quan trọng trên thế giới, tại Việt Nam, hiện chưa có nghiên cứu nào đánh giá lượng
cholesterol tồn dư trong quần thể chung cũng như bệnh nhân tăng huyết áp. Đặc
biệt, chưa có nghiên cứu nào làm rõ mối liên quan giữa cholesterol tồn dư và nguy
cơ xơ vữa động mạch cảnh thông qua siêu âm Doppler ở bệnh nhân tăng huyết áp.
Điều này đặt ra nhu cầu cấp thiết trong việc nghiên cứu vai trò của chol trong tiên
lượng nguy cơ tim mạch, từ đó có thể đưa ra các chiến lược điều trị lipid máu hiệu
quả hơn cho nhóm bệnh nhân này.
Vì vậy, nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá mối tương quan giữa
cholesterol tồn dư và mức độ xơ vữa động mạch ở bệnh nhân tăng huyết áp, thông
qua đo lường độ dày lớp nội mạc - trung mạc động mạch cảnh và phát hiện mảng xơ
vữa bằng siêu âm Doppler động mạch cảnh. Kết quả của nghiên cứu sẽ cung cấp
thêm bằng chứng khoa học về vai trò của cholesterol tồn dư trong tiên lượng bệnh
tim mạch và hỗ trợ tối ưu hóa chiến lược điều trị dự phòng biến cố tim mạch ở bệnh
nhân tăng huyết áp.
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Khảo sát đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, Cholesterol tồn dư và CIMT ở
bệnh nhân tăng huyết áp.
2. Tìm hiểu mối liên quan, tương quan giữa Cholesterol tồn dư với một số đặc
điểm lâm sàng, cận lâm sàng và nguy cơ xơ vữa động mạch cảnh trên bệnh nhân
tăng huyết áp