Tóm tắt
Thoái hóa cột sống là một bệnh lý phổ biến, thường gặp ở người cao tuổi, đặc biệt là ở nhóm đối tượng 50 tuổi trở lên, là nguyên nhân đáng kể gây ra tình trạng khuyết tật trên thế giới. Bệnh bao gồm các tình trạng như: trượt đốt sống, thoái hóa đĩa đệm và hẹp ống sống với các các triệu chứng lâm sàng như đau, hạn chế vận động cột sống, rối loạn cảm giác, yếu cơ [1]. Theo nghiên cứu của Cheng và cộng sự (2021) trên thế giới có khoảng 628,8 triệu người mắc thoái hóa cột sống và dự báo đến năm 2050 sẽ có khoảng 890 triệu người bị ảnh hưởng bởi bệnh lý này. Tỷ lệ mắc bệnh ước tính cao nhất và thấp nhất lần lượt được tìm thấy ở Châu Âu (5,7%) và Châu Phi (2,4%). Dựa trên quy mô dân số, các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình có số ca mắc bệnh cao gấp 4 lần so với các quốc gia có thu nhập cao. Có khoảng 39 triệu người (0,53%) trên toàn thế giới được phát hiện mắc chứng trượt đốt sống, 403 triệu người (5,5%) trên toàn thế giới bị thoái hóa đĩa đệm có triệu chứng và 103 triệu người (1,41%) trên toàn thế giới bị hẹp ống sống hàng năm [1], [2]. Một nghiên cứu trên 1.065 bệnh nhân tại khoa chỉnh hình một bệnh viện ở Đức từ 2009 đến năm 2011 cho biết mặc dù chỉ có 10 đến 20 % bệnh tiến triển thành đau mạn tính nhưng những bệnh nhân này sử dụng hơn 80 % tổng chi phí chăm sóc sức khỏe, là bệnh có tỉ lệ điều trị thành công thấp [3]. Theo thống kê, tại Việt Nam thoái hóa cột sống thắt lưng ở nhóm đối tượng từ 60-69 tuổi lên tới 89%. Trong khi đó tỷ lệ người trong độ tuổi từ 25-45 cũng chiếm đến 30%. Trung bình tại Việt Nam bệnh thoái hóa cột sống nói chung chiếm khoảng 35% dân số [4].
Thoái hóa cột sống là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng khuyết tật và đứng thứ 6 về gánh nặng bệnh tật nói chung [2]. Bên cạnh gánh nặng về kinh tế, xã hội, chứng đau do thoái hóa còn tác động tiêu cực đến nhiều khía cạnh của chất lượng cuộc sống trong đó chất lượng giấc ngủ là một khía cạnh quan trọng. Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong chức năng nhận thức và sinh lý [5]. Chất lượng giấc ngủ kém không chỉ gây ra những tác động có hại đến chất lượng cuộc sống mà còn có khả năng gây ra bệnh tật về thể chất và tinh thần, cuối cùng làm tăng nguy cơ tử vong [6].
Các nghiên cứu gần đây cho biết rối loạn giấc ngủ phổ biến ở những bệnh nhân thoái hoá cột sống. Artner và cộng sự đã báo cáo tỷ lệ thiếu ngủ ở 1.016 bệnh nhân đau cổ và lưng mạn tính ở Đức là 42,22%, trong đó 19,88% bệnh nhân cho biết chỉ ngủ ít hơn 4 giờ/đêm [3]. Các nghiên cứu của Kim và cộng sự đã báo cáo tỷ lệ rối loạn giấc ngủ ở bệnh nhân thoái hoá cột sống ở Hàn Quốc từ 11-74% [7], [8], [9]. Nghiên cứu của Yunping Mu và cộng sự (2024) sử dụng thang đo Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) khảo sát trên 265 bệnh nhân mắc bệnh thoái hóa cột sống cho biết tỷ lệ chất lượng giấc ngủ kém chiếm 60 – 70 % đối tượng nghiên cứu, chất lượng giấc ngủ của họ thường bị gián đoạn bởi các cơn đau, sự gián đoạn về giấc ngủ có thể làm tăng thêm nhận thức về cơn đau [10]. Nghiên cứu của Phan Thị Hồng Nhung và cộng sự (2019) tại Bệnh viện Y học cổ truyền Thừa Thiên Huế và tại Khoa Y học cổ truyền - Bệnh viện Trung ương Huế ở bệnh nhân đau lưng do thoái hóa có 65,2 % bệnh nhân có rối loạn về giấc ngủ, trong đó mất ngủ đầu giấc có tỉ lệ cao nhất [11].
Tại Việt Nam đã có nhiều nghiên cứu đánh giá chất lượng giấc ngủ của các bệnh nhân mắc bệnh tim mạch, bệnh thần kinh, rối loạn chuyển hóa…nhưng còn khá hiếm những nghiên cứu về chất lượng giấc ngủ ở bệnh nhân thoái hoá cột sống. Nhằm tìm hiểu chất lượng giấc ngủ ở bệnh nhân thoái hóa cột sống và các yếu tố liên quan từ đó có thể gợi ý những can thiệp phù hợp nhằm giảm tác động của bệnh lên sức khỏe cộng đồng, chúng tôi tiến hành đề tài: “ Nghiên cứu chất lượng giấc ngủ và một số yếu tố liên quan ở bệnh nhân thoái hóa cột sống điều trị ngoại trú tại khoa Y học cổ truyền bệnh viện Đa khoa tỉnh Lâm Đồng”. Với hai mục tiêu:
- Đánh giá chất lượng giấc ngủ theo thang đo PSQI ở bệnh nhân thoái hóa cột sống điều trị ngoại trú tại khoa Y học cổ truyền bệnh viện Đa khoa tỉnh Lâm Đồng.
- Tìm hiểu một số yếu tố liên quan đến chất lượng giấc ngủ ở đối tượng nghiên cứu.
