Tóm tắt

Tại Việt Nam, THA là một trong những mối quan tâm đáng kể trong cộng đồng. Ước tính có 30% người lớn trong độ tuổi 30-79 bị tăng huyết áp, tương đương khoảng 14,3 triệu người vào năm 2019 (WHO, 2023). Năm 2022, một cuộc khảo sát trên 11,796 người trưởng thành từ 18 tuổi cho thấy tỷ lệ mắc THA là 36% (Huỳnh và cộng sự, 2025). THA là một trong những bệnh ưu tiên được nêu bật trong Chiến lược hành động quốc gia về các bệnh không lây nhiễm từ năm 2015-2025, nhấn mạnh cần nâng cao nhận thức, sàng lọc và quản lý tại cộng đồng. Nhiều chương trình đã được cung cấp để đào tạo nhân viên y tế về sàng lọc sớm, chẩn đoán và điều trị THA trong cộng đồng; giáo dục sức khỏe cộng đồng về THA và hỗ trợ tự quản lý cho những người bị THA (Meiqari et al., 2019). Từ năm 2015 đến năm 2023, số lượng các trung tâm y tế cộng đồng có thể cung cấp dịch vụ quản lý tăng huyết áp chức năng cho những người bị tăng huyết áp đã tăng từ 25% lên khoảng 90% (Nguyen et al., 2023). Mặc dù vậy, việc tuân thủ điều trị và kiểm soát huyết áp ở những người bị THA tại Việt Nam vẫn chưa đạt mức tối ưu, với tỷ lệ tuân thủ là 50-70% và chỉ có 30% số người bị THA đạt được huyết áp <140/90 mmHg (Meiqari et al., 2019; Huynh et al., 2025). Ngoài ra, các nghiên cứu cho thấy hơn một nửa số người bị THA có năng lực hiểu biết sức khỏe thấp (Dinh & Bonner, 2023; Huy et al., 2024). Việc tìm hiểu cách những người bị THA tìm kiếm, hiểu và sử dụng thông tin về tự quản lý bệnh THA để kiểm soát tình trạng bệnh của họ là cần thiết, đặc biệt là ở những người có năng lực hiểu biết sức khỏe thấp. Những thông tin này sẽ có giá trị trong việc phát triển các can thiệp phù hợp với năng lực hiểu biết sức khỏe để tự quản lý tốt hơn và từ đó kiểm soát huyết áp tốt hơn ở những người bị THA tại Việt Nam. Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu (1) kinh nghiệm tìm kiếm, hiểu và sử dụng thông tin liên quan đến tự quản lý bệnh THA của những người mắc THA tại cộng đồng ở Việt Nam, (2) những yếu tố thuận lợi, rào cản, và nhu cầu hỗ trợ để hiểu và sử dụng tốt thông tin tự quản lý bệnh THA. 

Nghiên cứu thực hiện trên người bệnh tăng huyết áp đến khám và điều trị tại Trạm Y tế phường Dương Nổ, phường Dương Nổ, Thành phố Huế.

* Tiêu chuẩn lựa chọn:

- Người bệnh từ 18 tuổi trở lên.

- Được chẩn đoán tăng huyết áp, đang theo dõi tại Trạm Y tế phường Dương Nổ.

- Có điểm hiểu biết về sức khỏe từ 0-42 (tương đương với thấp (0-24), trung bình (25-33) và cao (34-42)) theo thang điểm đánh giá hiểu biết về sức khỏe (Vietnamese Short-Form Health Literacy Questionnaire (HLS-SF12) (Dương và cộng sự, 2019).

- Đồng ý tham gia nghiên cứu.

* Tiêu chuẩn loại trừ:

- Phụ nữ mang thai, người mắc các bệnh lý tâm thần hoặc suy giảm nhận thức (điểm Mini-Cog <3).

- Người mắc các biến chứng nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim hoặc đang nằm viện.

* Thu thập số liệu

- Sau khi ký vào mẫu đơn đồng ý tham gia nghiên cứu, người bệnh sẽ được đánh giá trình độ hiểu biết về sức khỏe và những người bệnh có điểm hiểu biết sức khỏe từ 0-42 (tương đương với thấp (0-24), trung bình (25-33) và cao (34-42)) sẽ được sắp xếp tham gia một cuộc phỏng vấn cá nhân kéo dài khoảng 60 phút với nghiên cứu viên chính. Bên cạnh đó, người bệnh cũng sẽ được hướng dẫn hoàn thành một bảng câu hỏi thu thập các đặc điểm nhân khẩu học và lâm sàng của họ.

- Trong quá trình phỏng vấn, người bệnh sẽ được mời chia sẻ kinh nghiệm của họ về việc tìm kiếm, hiểu và sử dụng các thông tin liên quan đến tự quản lý bệnh tăng huyết áp, những yếu tố thuận lợi và rào cản mà họ nhận thấy, cũng như mong muốn hỗ trợ để giúp hiểu rõ và áp dụng tốt thông tin sức khỏe nhằm quản lý bệnh của mình.

- Tất cả các cuộc phỏng vấn sẽ được ghi âm dưới sự đồng ý của người bệnh. Dữ liệu thu thập sẽ được bảo mật và chỉ sử dụng cho mục đích nghiên cứu. Thông tin định danh cá nhân của người bệnh sẽ không được sử dụng trong các báo cáo liên quan. Dữ liệu sẽ bị hủy sau sáu năm kể từ khi nghiên cứu hoàn thành.

* Phương pháp phân tích số liệu

Tất cả các bản ghi âm từ các cuộc phỏng vấn sẽ được nghiên cứu viên phiên âm nguyên văn sang tiếng Việt và tiếng Anh. Phần mềm NVivo 12 và phân tích theo chủ đề sẽ được sử dụng để phân tích dữ liệu phỏng vấn (Braun & Clarke, 2006). Thông tin nhân khẩu học và đặc điểm lâm sàng, cũng như mức độ hiểu biết về sức khỏe của người tham gia sẽ được tóm tắt bằng thống kê mô tả.