Tóm tắt
Suy tim là một bệnh lý nặng, tiên lượng tử vong cao. Suy tim là một vấn đề sức khỏe cộng đồng với tỷ lệ cao trên toàn cầu, ước tính khoảng hơn 26 triệu bệnh nhân và tỷ lệ mắc ngày càng tăng chủ yếu ở người lớn tuổi [8]. Mặc dù hiện nay có nhiều tiến bộ trong điều trị suy tim, nhưng suy tim vẫn còn tiên lượng xấu khi có biểu hiện triệu chứng trên lâm sàng. Những nghiên cứu cho thấy rằng 30-40% bệnh nhân tử vong trong vòng 1 năm sau khi được chẩn đoán suy tim và 60-70% tử vong trong vòng 5 năm [47].
Nguyên nhân suy tim rất đa dạng như tăng huyết áp (THA), bệnh van tim, bệnh động mạch vành, nhồi máu cơ tim, bệnh cơ tim, các bệnh tim bẩm sinh, bệnh chuyển hóa…Biểu hiện suy tim đa dạng và có nhiều thể lâm sàng tùy theo giai đoạn và tình trạng huyết động. Quá trình tiến triển của suy tim từ sinh bệnh học đến diễn tiến và biến chứng có rất nhiều cơ chế tham gia, từ những đáp ứng của hệ thần kinh – thể dịch cho đến các thay đổi về hình thái và mô học. Do đó, chẩn đoán suy tim cần phối hợp giữa lâm sàng, hình ảnh học, thăm dò chức năng, tình trạng huyết động và những thay đổi thần kinh – thể dịch qua trung gian các chất chỉ điểm sinh học để có thể đánh giá, đưa ra chiến lược điều trị phù hợp và tiên lượng được kết cục của bệnh.
Ngoài các cơ chế thần kinh - thể dịch, sự quá tải thể tích tuần hoàn và sự căng giãn các buồng tim đã được biết rõ trong sinh lý bệnh học của suy tim giúp hiểu được sự tiến triển cũng như giải thích các thay đổi trong chiến lược điều trị suy tim trong những năm gần đây. Sự tắc nghẽn giải thích nhiều dấu hiệu và triệu chứng của suy tim cấp tính và trong quá trình tiến triển của bệnh. Hiện nay có nhiều chất chỉ điểm sinh học giúp chẩn đoán và tiên lượng suy tim như BNP và NT-ProBNP, Troponin, sST2, Galectin-3 và đặc biệt mới đây là CA-125.
Kháng nguyên carbohydrate 125 (CA 125) hoặc mucin 16 (MUC16), một glycoprotein được tổng hợp bởi các tế bào trung biểu mô, đã nổi lên như một đại diện đáng tin cậy cho tình trạng tắc nghẽn, sung huyết và viêm ở bệnh nhân suy tim. Theo Hiệp Hội Tim mạch Châu Âu (ESC) năm 2021 trong suy tim cấp, CA125 có liên quan chặt chẽ với các thông số suy tim phải và nguy cơ xảy ra các biến cố lâm sàng bất lợi cao hơn các yếu tố tiên lượng tiêu chuẩn, bao gồm cả peptide lợi niệu [62]. Hơn nữa CA125 có khả năng vừa theo dõi, vừa hướng dẫn điều trị suy tim sau giai đoạn mất bù. Năm 2023, trong một nghiên cứu lớn, đa trung tâm trên 4.774 bệnh nhân nghiên cứu về mối liên quan giữa nồng độ CA125 huyết thanh trên bệnh nhân suy tim có phân suất tống máu giảm được đăng trên Tạp chí Đại học Tim mạch Hoa Kỳ (JACC) đã đưa ra kết luận rằng: nồng độ CA125 tăng cao là yếu tố dự báo độc lập về nguy cơ suy tim nặng hơn hoặc tử vong tim mạch [49]. Đây là một xét nghiệm đơn giản, dễ thực hiện trong hầu hết các phòng thí nghiệm, cùng với phép đo được chuẩn hoá và chi phí giảm, khiến cho chất chỉ điểm này đang được nhiều nghiên cứu quan tâm để đánh giá tiên lượng ở bệnh nhân suy tim.
Chất chỉ điểm sinh học CA-125 đã mở ra thêm một hướng tiếp cận mới trong cơ chế bệnh sinh, điều trị và tiên lượng của suy tim. Tuy nhiên, giá trị ứng dụng lâm sàng của nồng độ CA125 huyết thanh vẫn còn nhiều tranh cãi và cần có nhiều công trình nghiên cứu khẳng định. Hiện nay tại Việt Nam chưa có nghiên cứu nào về mối liên quan giữa CA125 ở bệnh nhân suy tim. Vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài “ Nghiên cứu nồng độ CA125 huyết thanh ở bệnh nhân suy tim phân suất tống máu giảm” với hai mục tiêu sau:
- Khảo sát lâm sàng, cận lâm sàng và sự biến đổi nồng độ CA-125 huyết thanh ở bệnh nhân suy tim mạn.
- Đánh giá mối liên quan và tương quan giữa nồng độ CA-125 huyết thanh với mức độ nặng suy tim NYHA, với pro-BNP, Troponin T huyết thanh và chỉ số EF, LA, PAPs ở bệnh nhân suy tim mạn.
