Tóm tắt
Hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh non tháng, trước đây còn gọi là bệnh màng trong, là nguyên nhân hàng đầu gây suy hô hấp và tử vong ở nhóm trẻ này. Tại châu Á, tỉ lệ mắc hội chứng suy hô hấp được báo cáo dao động từ 6,8% đến 14,1% trên tổng số trẻ non tháng, góp phần vào tỉ lệ tử vong sơ sinh lên đến 13,5%. Tần suất mắc tỉ lệ nghịch với tuổi thai, 60 - 80% ở trẻ < 28 tuần tuổi, 50% ở trẻ 28 - < 32 tuần tuổi, 15 - 30% ở trẻ 32 - 36 tuần tuổi và hiếm gặp ở trẻ > 37 tuần tuổi. Tại Việt Nam, một số nghiên cứu về mô hình bệnh tật và tử vong sơ sinh cho thấy tỉ lệ mắc hội chứng suy hô hấp dao động trong khoảng 10 - 12,6%.
Nguyên nhân của hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh non tháng là do thiếu chất hoạt diện (surfactant) ở phổi. Surfactant được sản xuất bởi tế bào phế nang loại II từ tuần thứ 20 của thai kỳ. Thiếu surfactant làm tăng sức căng bề mặt của đường thở nhỏ và phế nang, giảm tính đàn hồi của phổi gây xẹp phổi. Trên lâm sàng, trẻ mắc bệnh thường biểu hiện thở nhanh, co kéo gian sườn, thở rên, tím tái, và trên X-quang phổi xuất hiện hình ảnh tổn thương đặc trưng. Nếu không được điều trị kịp thời, trong vòng 48 đến 72 giờ các triệu chứng dần trầm trọng hơn dẫn đến suy hô hấp nặng, ngừng thở và tử vong
Ba yếu tố quan trọng nhất trong việc ngăn ngừa và điều trị hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh non tháng cho đến nay bao gồm: (1) Corticoid trước sinh, (2) CPAP và (3) Liệu pháp surfactant thay thế. Nhờ đó, tỉ lệ mắc bệnh và tỉ lệ tử vong đã giảm đáng kế trong nhiều năm qua. Có nhiều phương pháp bơm surfactant đã được áp dụng, theo trình tự thời gian bao gồm: phương pháp cổ điển bơm surfactant qua nội khí quản, phương pháp INSURE, phương pháp bơm surfactant ít xâm lấn,... trong đó các phương pháp mới sau này đang ngày càng trở nên phổ biến vì những ưu điểm vượt trội của nó so với phương pháp cổ điển. Nghiên cứu chỉ ra rằng các phương pháp mới không chỉ mang lại kết quả ngắn hạn tốt hơn: giúp giảm tỉ lệ tử vong, giảm tần suất thông khí xâm lấn, giảm tỉ lệ bệnh phổi mạn tính, nhuyễn hóa chất trắng và viêm ruột hoại tử; mà còn cải thiện kết quả dài hạn về chức năng phổi và sự phát triển tâm thần vận động tại thời điểm 5 tuổi.Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Quảng Ngãi là bệnh viện hạng II với quy mô 600 giường. Hiện tại, khoa Sơ sinh của bệnh viện tiếp nhận và điều trị nhiều trường hợp trẻ sinh non, với số lượng lần lượt là 319 trẻ vào năm 2021, 271 trẻ vào năm 2022, 276 trẻ vào năm 2023 và 238 trẻ vào năm 2024. Trong đó, hội chứng suy hô hấp chiếm tỉ lệ khoảng 1/3. Liệu pháp surfactant thay thế để điều trị hội chứng suy hô hấp ở trẻ sinh non tháng đã được áp dụng từ những ngày đầu thành lập bệnh viện (10/2017) bằng phương pháp cổ điển và phương pháp INSURE, gần đây phương pháp bơm surfactant ít xâm lấn được triển khai vào năm 2022.
Nhằm dúc rút kinh nghiệm để cải thiện điều trị, chúng tôi thực hiện đề tài “Nghiên cứu đặc điểm và kết quả điều trị hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh non tháng tại Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Quảng Ngãi” với hai mục tiêu sau:
- 1. Mô tả đặc điểm hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh non tháng.
- 2. Đánh giá kết quả điều trị hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh non tháng.
