Tóm tắt
Trong những năm gần đây, suy tim với phân suất tống máu bảo tồn (HFpEF) đã trở thành một trongnhững quan tâm hàng đầu trong lĩnh vực tim mạch, vì mặc dù phân suất tống máu (EF) không giảmnhưng nó vẫn có liên quan tuyến tính với tỷ lệ tử vong và sống còn tương tự như với suy tim có phân suất tống máu giảm (HFrEF).[1] Theo dòng lịch sử, mối quan tâm đối với HFpEF bắt nguồn từ kết hợpcủa những nghiên cứu về mối tương quan giữa rối loạn chức năng tâm trương của tâm thất trái (LV) vớisự phì đại cơ tim, và các nghiên cứu về suy tim với vai trò của chất ức chế men chuyển angiotensin (ACE) trong tái cấu trúc tâm thất trái (LV) sau nhồi máu cơ tim (HF).[2-5] Nhiều năm sau đó, số caHFpEF gia tăng mỗi ngày, cho thấy đây có thể là loại suy tim phổ biến nhất trong thập kỷ tới.
Hiện tại, HFpEF chiếm hơn 50% các trường hợp suy tim ở người trên 65 tuổi.[6] Khi tình trạng này ngày càng trở nên phổ biến, điều quan trọng không chỉ là chẩn đoán suy tim mà còn là việc phân loại suy tim bằng các phương pháp khảo sát đáng tin cậy. Yêu cầu về các bằng chứng và tiêu chuẩn khách quan trong chẩn đoán suy tim được phản ánh trong cả hướng dẫn của Hiệp hội Tim mạch Châu Âu (ESC) và Viện Quốc gia về Sức khỏe và Chăm sóc (NICE).[7], [8]
Nồng độ N-terminal pro-B-type natriuretic peptide (NT-proBNP) và siêu âm tim là các công cụ được khuyến nghị để hỗ trợ chẩn đoán suy tim, do đó, điều mấu chốt là đánh giá tính đặc hiệu của công cụ này cho HFpEF.[9] Ngoài mức NT-proBNP, các yếu tố khác như giới tính và độ tuổi cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng tâm trương thất trái. Và ngược lại, tuổi tác, chức năng thận, rối loạn nhịp nhĩ, chỉ số khối cơ thể và rối loạn chức năng tâm trương có thể tác động đến mức NT-proBNP.
Thực tế, việc xác định các ngưỡng NT-proBNP theo tuổi đã cho thấy kết quả khả quan trong chẩn đoán suy tim cấp. Trong nghiên cứu ICON-RELOADED, các ngưỡng NT-proBNP theo độ tuổi sau đây đã được sử dụng: 450 pg/ml cho những người dưới 50 tuổi, 900 pg/ml cho những người từ 50 đến 75 tuổi, và 1.800 pg/ml cho những người trên 75 tuổi. Giá trị tiên đoán âm (NPVs) cho mỗi nhóm lần lượt là 99,7%, 96,9% và 85,1%, điều này nhấn mạnh rằng việc áp dụng các ngưỡng liên quan đến tuổi cần được nghiên cứu thêm.[10], [11]
Vào tháng 7 năm 2020, Quỹ Tim mạch Anh (BHF) đã báo cáo rằng 48.000 người đã được chẩn đoán mắc suy tim ở Scotland. Mặc dù các số liệu thống kê này không phân biệt giữa suy tim phân suất tống máu giảm (HFrEF) và suy tim phân suất tống máu bảo tồn (HFpEF), nhưng suy tim vẫn là một nguyên nhân đáng lo ngại, đặc biệt bởi vì cơ chế bệnh sinh của HFpEF vẫn còn chưa rõ ràng. Hơn nữa, các phương pháp điều trị cho HFrEF và HFpEF là khác nhau, điều này càng nhấn mạnh tầm quan trọng của một chẩn đoán cụ thể.
Các hướng dẫn của NICE cho biết ngưỡng NT-proBNP là 400 ng/L, vì ở mức thấp hơn, suy tim khó có khả năng xảy ra. Họ khuyến nghị rằng bất kỳ ai có mức NT-proBNP từ 400 đến 2.000 ng/L phải thực hiện siêu âm tim trong vòng sáu tuần. Đối với những người có mức NT-proBNP vượt quá 2.000 ng/L, siêu âm tim nên được thực hiện trong vòng hai tuần, vì mức NT-proBNP rất cao thường liên quan đến kết cục xấu.[7] Khi đánh giá độ nhạy và độ đặc hiệu của NT-proBNP trong việc chẩn đoán rối loạn chức năng tâm trương, các ngưỡng cao hơn cũng đã được nghiên cứu. Tuy nhiên, ngưỡng peptide thấp hơn so với hướng dẫn của NICE. Celik và cộng sự (2012) đã cho thấy độ nhạy 90% và độ đặc hiệu 73% với ngưỡng NT-proBNP là 269,1 ng/L.[12] Một nghiên cứu trước đó cho thấy độ nhạy 91% và độ đặc hiệu 86% với ngưỡng 55 ng/L.[13]
Việc sử dụng NT-proBNP như một xét nghiệm để xác định và loại trừ rối loạn chức năng tâm trương cũng đã được nghiên cứu, với các giá trị tiên đoán dương cao (PPVs) và giá trị tiên đoán âm (NPVs) tương ứng (PPV 84%, NPV 94%).[14] Tuy nhiên, hiện tại chưa có nghiên cứu nào khám phá ngưỡng NT-proBNP cao hơn và cách mà chúng tác động đến độ nhạy, độ đặc hiệu, PPVs và NPVs.[15]Xem xét tất cả các yếu tố, mối liên hệ giữa NT-proBNP và chức năng tâm trương cần được nghiên cứu để hỗ trợ chẩn đoán HFpEF. Thứ hai, NT-proBNP, giới tính và độ tuổi sẽ được xem xét như là các yếu tố dự đoán rối loạn chức năng tâm trương, vì đây là những biến số gây nhiễu phổ biến trong việc chẩn đoán HFpEF.[16]
Cuối cùng là liệu NT-proBNP có thể dùng như một xét nghiệm loại trừ cho HFpEF cũng nên được đánh giá.
Hiện nay ở Việt Nam vẫn chưa có nghiên cứu đầy đủ và mang tính hệ thống đánh giá về vai trò, độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị tiên đoán của NT-proBNP trong suy tim phân suất tống máu bảo tồn. Để hiểu rõ hơn vấn đề này, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài nghiên cứu: “Nghiên cứu nồng độ của NT-proBNP ở bệnh nhân suy tim có phân suất tống máu bảo tồn” với 2 mục tiêu:
- Đánh giá mối tương quan giữa NT-proBNP và mức độ rối loạn chức năng tâm trương thất trái.
- Giá trị của NT-proBNP trong rule-in và rule-out rối loạn chức năng tâm trương thất trái (Sp, Ss, NPV, PPV, cut-off).
